El Cezeri saf bir bilim aşkı ile bilim üretiyor, gelecekten bir haber şekilde yaşayıp gidiyordu. Yaptığı tasarımları resmeder ve resimli bir şekilde kategorilendirirdi. Bu çizimleri Diyarbakır'ın İç Kalesi'nde bulunan sarayda hayata geçirince bu çizimler sadece çizilip geçilen şeyler olarak kalmamış, kendisinden sonrakilere de aktarılmış, günlük hayatta bile kullanılmıştır. Öyle ki, Leonardo Da Vinci de dahil olmak üzere Rönesans döneminde pek çok bilim insanı, onun bu çizimlerini, kitaplarını elinden düşürmeyecektir. Öyle ki 1900'lü yıllarda bile El Cezeri'nin eserleri mühendislik fakültelerinde, derslerde anlatılmıştır.
El Cezeri'nin tam ismi Ebu el-İzz b. İsmail b. El-Rezzaz el-Cezeri'dir. Kendisinin doğum yılını ve ölüm tarihini tam olarak bilememekteyiz fakat kendisinin 13. Yüzyılda Diyarbakır bölgesinde yaşadığı düşünülür. Kendisi Müslüman bir mühendistir.
Kendi döneminde Fırat ile Dicle nehirleri arasındaki bölgeye cezire (ada) denirdi. Bu nedenle kullanılan Cezeri adı aslında onun lakabıdır. El Cezeri 25 yıl boyunca Artuklu sarayında saray mühendisliği görevi yapmıştır. Kendisi Orta çağın ve İslam Altın Çağı'nın en önemli mühendisi olarak görülmekte olan değerli ve çağının ötesinde bir kişiliktir.
13. Yüzyılda yaşamış olan El Cezeri'nin hayatı hakkında bildiklerimiz çok kısıtlıdır. Kendisinin Artuklu Sarayı'nda 25 yıl kaldığını ve burada saray mühendisliği görevinde kaldığını, Diyarbakır bölgesinde yaşamış olduğunu biliyoruz ve yaptıkları hakkında elimizde bilgiler mevcuttur. Onun icatları aşağıdaki gibidir.
El Cezeri verdiği eserler ile, kendisinden sonrakilere bıraktığı bilgiler ile Sanayi Devrimine dahi teknik yönden katkılar sunmayı başarabilmiştir. 1200'lü yıllarda o Artuklu Emiri'nin sarayında yaptığı çizimler, tasarımlar, çalışma prensipleri, teknikler; 21. Yüzyılda bizim bugün trenler, gemiler, otomobiller, enerji santralleri ve tüm karışık mekanizmaları yapabilmemizi sağlayan bir önayak olmuştur.
- Saz çalan robot
- Su saatleri
- Su pompalarını çalıştıran makineler
- Mum saatleri
- El yıkama ve abdest alma aparatları
- Meşhur fil saati
- El Câmi-u'l Beyn'el İlmî ve El-Amelî'en Nâfi fî Sınâ'ati'l Hiyel (Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap)
- Elliden daha fazla sayıda makinenin kullanım mantığını ve çalışma prensiplerini yazmış olduğu sanat eseri niteliğinde, görsellerle desteklenmiş bir kitabı vardır. Fakat bu kitap günümüze dek ulaşmamıştır. Bazı kopyalarının ise Kuzey Amerika ile Avrupa ülkelerinin çok çeşitli kütüphane ve müzelerinde yer aldığı bilinir.
- El Cezeri'nin el yazması olarak bugüne ulaşmış en eski eseri "Olağanüstü Mekanik Araçların Bilgisi Hakkında Kitap" adlı eseridir. Bu eser hala Topkapı Sarayı'nda, İstanbul'da sergilenmekte ve meraklıları tarafından görülmeyi beklenmektedir.
El Cezeri Cizre'de doğup ölmüştür. Bu dönemde Cizre bölgesi Eyyübiler'in hakimiyeti altındaydı. Hayatının büyük bir döneminde Diyarbakır bölgesinde de yaşamıştır. Bu bölge de uzun yıllar Artuklu hakimiyeti altında kalmıştır. İki yerleşim yeri de Moğol İstilası sonrası kaybedilmiştir.
