Sened-i İttifak Nedir? Sened-i İttifak Tarihi, Maddeleri ve Özellikleri Neler, Hangi Padişah Tarafından Kabul Edildi?

Sened-i İttifak, Osmanlı Devleti'nin ömrünün son zamanlarında imzalanmış bil belgedir. Dış mihraplarla değil, Osmanlı Devleti'nin kendi içinde imzalanmış bir senettir. Aslında karşılıklı verilmiş bir sözdür. Sened-i İttifak'ın sonuçları önemli olmasa da, temsil ettiği şey oldukça önemlidir. O da günümüz dünyasına açılan ilk kapı olmasıdır.

SENED-İ İTTİFAK NEDİR?

Sened-i İttifak, Türk tarihinde anayasal unsurlar içeren ilk belgedir, lakin Sened-i İttifak bir anayasa değildir. Sened-i İttifak, devlet iktidarını belirli oranda sınırlandırarak, kişilere bazı hak ve hürriyetleri tanımayı amaçlamıştır. Bu açıdan da ülkemizde anayasal hareketlerin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Bu açılardan bu belgenin önemi büyüktür. Senedi İttifak'ın amacı, sarsılan devlet otoritesinin kuvvetlendirmektedir. Peki Sened-i İttifak kimler arasında olmuştur, yani kimler arasında imzalanmıştır?

SENED-İ İTTİFAK KİMLER ARASINDA OLMUŞTUR?

Osmanlı Devleti'nde, halkın ile devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen kişilere ayanlar adı verilmektedir. 16. Yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti eski gücünü kaybetmeye başlamış, merkezi otorite ve denetim mekanizmaları zayıflamıştır. Bu da toplumda birtakım sorunlara neden olmuştur. Zira devletin dengesi yerel yöneticilerin lehine doğru kaymaya başlamıştır. Bulundukları bölgelerde güçlenen ayanlar, devletin bekasına birer tehdit olarak ortaya çıkmışlardır. Olası bir ayaklanmayı ve bu tehsiti küçükken yok etmeyi planlayan Osmanlı Devleti yöneticilerin Sadrazam Mustafa Paşa'da, padişah ile ayanlar arasında bir ittifak oluşturarak, bu sorunu çözmeyi amaçlamıştır. İşte bu amaçla da Sened-i İttifak hazırlanmıştır.

Sened-i İttifak da, Osmanlı Devleti'nin o zamanki padişahı olan 2. Mahmud ile ayanlar arasında imzalanmıştır. Sened-i İttifak; Osmanlı Devleti'nin tarihinde padişahın otoritesini sınırlayan ilk belgedir. Bu açıdan da oldukça önemlidir.

SENED-İ İTTİFAK HANGİ PADİŞAH DÖNEMİNDE İMZALANDI? SENED-İ İTTİFAK TARİHİ

Senedi İttifak, 2. Mahmud döneminde, 1808 yılında imzalanmış bir metindir. Sened-i İttifak tarihi tam olarak 7 Ekim 1808'dir. Sened-i İttifak ile ayanlar, padişaha itaat etme sözü vermiş, padişah da buna karşılık olarak ayalara bazı haklar vermiş ve bu hakları garanti altına alma sözü vermiştir.

SENED-İ İTTİFAK ÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ

Sened-i İttifak'ın önemi, kendisinin Osmanlı Devleti'nin tarihi boyunca padişahın mutlak yetkilerini sınırlandıran ilk belge olmasındandır. Lakin halkın katılımı olmaksızın hazırlanmıştır. Bu açıdan büyük bir yenilik niteliği taşımaktadır. Sened-i İttifak'ın özellikleri ise tarihimizde bilinen ilk anayasal belge olmasından kaynaklıdır. Bu açıdan ad Osmanlı Devleti2nde demokratikleşme hareketlerinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Sened-i İttifak, anayasal hareketlerin temelini atmıştır. Ayrıca bu belge ile işkence ilk defa yasaklanmıştır.

SENED-İ İTTİFAK MADDELERİ

Sened-i İttifak; giriş, yedi madde ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Sened-i ittifak maddeleri şu şekildedir;

• Padişahın egemenliği mutlaktır. Bu egemenlik dokunulmazdır ve herkesin sorumluluğu altındadır. Padişaha her kim ihanet ederse etsin, bu ihanet ve isyana karşı durulacak ve bu durum engellenmeye çalışılacaktır. Saltanat korunacak ve bozulması önlenecektir. Hayat boyu ayanlar, bunu kabul etmiştir.
• Osmanlı Devleti'nin güçlenmesi ayanlara bağlıdır. Askere alınacak kişilerin ayanların fikri doğrultusunda belli bir düzene göre askere alınması gerekmektedir.
• Ayanlar, hazineni korunması gerektiğini kabul edilmiştir. Gelirlerin toplanmasına yahut korunmasına birinin karşı gelmesi durumunda, bu kişi kim olursa olsun cezalandırılacaktır.
• Herkes sadrazamlık makamının üstünlüğünü kabul edecek ve tanıyacaktır. Sadrazamlık makamına karşı çıkılmayacaktır. Ancak Sadrazam, kanuna aykırı işler yaparsa, herkes buna karşı gelecek ve önlemeye çalışacaktır.
• Padişahla, ayanların birbirlerine güvenmeleri esastır. Bu sözleşmeye katılmış olan ayanlar, birbirlerinin güvenliğini garanti etmiştir. Lakin ayanlardan biri, bu sözleşmeye aykırı davranırsa, o durumda o kişi cezalandırılacaktır.
• İstanbul'da Yeniçeri Ocağı'nda bir ayaklanmanın olması durumunda, bütün ayanlar bu duruma yardım edecektir.
• Fakirleri korunması gereklidir. Bu durumda ayanlar sorumludur. ayanlar kendi bölgelerinde halkın güvenliğini sağlamakla ve halktan toplanan vergilerde fazlaya kaçılmadığından emin olmakla sorumludur. Halka zulüm yapılmayacaktır. Ayarlar birbirlerini denetleyerek, bu şartlara aykırı hareket edenleri devlete bildirilecektir.

SENED-İ İTTİFAK SONUÇLARI

2. Mahmut gücünü geri kazanıp, merkezi yönetimi sağlamlaştırdıktan sonra Senedi- İttifak'ı yok saymıştır. Dolayısıyla Sened-i İttifak sonuçlarının Osmanlı tarihinde önemli olduğu söylenememektedir. Sened-i İttifak'ın en büyük sonucu demokratikleşmeye atılan bir adım olmasıdır.