Emeklilikte yaşa takılanlara (EYT) yönelik yasal çalışmada sona yaklaşılırken, "tarih, prim, yıl, başvuru, tazminat, aylık" konusunda ayrıntılar aralıkta netleşecek. İlk etapta emekli olacak 1.5 milyon kişi işten ayrılıp emekli olurken kıdem tazminatını da alabilecek. Gelecek yılın bütçesinde 3600 ek gösterge, emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi dikkate alınarak yüzde 60'a yakın bir artış söz konusu. Devletle birlikte şirketler de yeni emeklilere kıdem tazminatı konusunda planlama yapıyor. Yeni yılda asgari ücrete yapılacak zammın yüzde 40-50 olması durumunda kıdem tazminatı maliyeti de aynı oranda artacak. Düzenlemeden yararlanarak emekli olan herkes kıdem tazminatı alma hakkına sahip olup, içeride biriken ücretleri varsa yıllık izin gibi haklarını da alarak işten ayrılabilecek. Kıdem tazminatı konusunda işverene vadeye bölünmesi gibi kolaylıklar sağlanması da gündemde. İşveren kalifiye personeli emekli olsa da yeniden işe alabilecek. Emekli olup çalışanların maaşları düşmeyecek. EYT için gün sayanların kıdem tazminatı başta olmak üzere merak ettiği bazı soruların yanıtları şöyle:
Fazla mesai, kıdem hesaplamasına dâhil olacak mı?
Fazla mesai, yıllık izin ücreti, doğum, evlenme yardımı, teşvik ikramiyesi ve primleri, ölüm yardımı bir defaya mahsus verilen yardımlar kıdem tazminatına esas ücrete dâhil edilmiyor. İşçinin düzenli olarak aldığı teşvik primi ve telif ödemeleri ise hesaplamada dikkate alınır.
EYT kapsamında emekli olan herkes kıdem tazminatı alabilecek mi?
Emekli olmak isteyenlerin öncelikle işyerinden istifa etmesi gerekiyor. Emekliliğe bağlı istifa eden herkesin kıdem tazminatı hakkı bulunuyor. Ayrıca biriken ücretleri varsa yıllık izin gibi haklarını da alarak işten ayrılabilirler. Kıdem tazminatına hak kazanmak için aynı işyerinde en az bir yıl çalışma zorunluluğu bulunuyor.
Emekli olup çalışmaya devam edenlerin kıdem tazminatı hakkı var mı?
Emeklilik nedeniyle tazminatını alıp ayrılan kıdem hakkını sıfırlar. Yeniden aynı işyerinde çalışan için yeni bir çalışma dönemi başlar. Emekli olduğu tarihte kıdemi ödendiği için sıfırlanmış kabul ediliyor. Ancak kıdem tazminatını almadan emekli olup çalışmaya devam edenler ayrılırken tazminatını alabilir.
Emeklilik için yaşı bekliyorum. İşten ayrılsam kıdemimi alır mıyım?
Kıdem tazminatının verilmesi için iş sözleşmesinin yasada belirlenen şartlarda feshi zorunlu. Ancak, İş Kanunu'na göre yaşlılık aylığı almak için yaş dışındaki sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak kendi isteğiyle işten ayrılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Asgari ücretin üstünün elden verilmesi kıdemi düşürür mü?
Emekli aylığını, kıdemi yükseltmenin yolu ortalama kazancın yüksek olmasıdır. Prime esas kazanç ne kadar yüksekse emekli aylığı o kadar yükselir. Ücretlerin asgari ücret kadarını banka yoluyla, üzerini elden alan çalışanın hem emekli aylığı hem de kıdem tazminatı düşük olur.
EYT ile emekli olan çalışmayı sürdürebilir mi?
İşveren, emekli olan personelini bir sonraki ayın başı itibariyle sigortalı olarak işe alabilir. Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin maaşları düşmez. Ancak burada işverenin giriş ve çıkış kodlarına dikkat etmesi gerekiyor. İş dünyası kıdem tazminatları konusunda kolaylık sağlanması konusundaki taleplerini hükümete yazılı olarak iletmiş durumda. Tazminatların vadeye bölünmesi gibi kolaylıklar sağlanabilir.
Kıdem tazminatı yeni yılda yüzde kaç artacak?
KIDEM tazminatı her yıl ocak-temmuz aylarında belirleniyor, enflasyon farkı da hesaba katılıyor. Son brüt maaş hesabındaki kazancın yanı sıra yıl içinde ödenen tüm nakit paralara da bakılıyor. Brüt son ücret üzerinden ödeme yapılırken ücret dışındaki gıda, yol, eğitim, yakacak, unvan tazminatı, yıpranma tazminatı, nitelik zammı gibi yan ödemeler de hesaba dâhil edilir. Düzenleme yeni yılda yaşama geçecek. Asgari ücrete yüzde 40 ya da yüzde 50 zam gelmesi durumunda kıdem tazminatı da aynı oranda artabilir.
EYT kapsamında ödenmesi gereken prim gün sayısı ne kadar?
8 EYLÜL 1999'a kadar normal emeklilikte yaş koşulu aranmıyordu. SSK'lılarda; kadınlar 20, erkekler 25 yıl sigortalılık, 5000 prim günüyle emekli oluyordu. Daha sonra yapılan düzenlemeyle kademeli yaş koşulu geldi, SSK'lıların prim günleri de kademeli olarak 5975'e çıkarıldı. Beklenti 8 Eylül 1999 öncesindeki koşullarla emeklilik hakkının verilmesi yönünde. Bu yönde hazırlanırsa SSK'lılar için normal emeklilikte 5000, kısmi emeklilikte 3600 günü doldurmak yeterli olacak. Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için ise kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 prim gününü doldurmak gerekecek.
Eksik primi doldurmak için boşta geçen sürelerin hangileri sonradan borçlanılabilir?
MEMURLARIN aylıksız izin süreleri, doğum, askerlik, yurtdışındaki öğrenim süreleri, asker ve polislerin sil öğrencilik süreleri, seçim için istifa edenler, doktora süresi, avukatlık stajı, tutukluluk süreleri, fahri asistanlık, yurtdışında ev kadını olarak geçen süreler veya sigortalı çalışılarak geçirilen süreler borçlanılabilir.
Sigortalılık süresini doldurmayanlar EYT'den nasıl yararlanacak?
EYT düzenlemesi 8 Eylül 1999 öncesindeki koşullarla emeklilik hakkı getirirse 5000 prim gününü tamamlayan, kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini dolduranlar emekli olacak. Sigortalılık süresi eksik olanlar ise tamamladıkları tarihte emeklilik hakkı elde edecek.
