İşyeri, iş ortamı sağlığını bozan çalışanlar sağlık raporuyla kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir. Yaş dışındaki sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısını tamamlayıp kendi isteğiyle işten ayrılanlar da kıdemini alabilir. İş sözleşmesi feshedilen çalışana brüt son ücret üzerinden ödeme yapılırken ücret dışındaki yan ödemeler de buna dâhil edilir. İkinci işyerinde çalışırken emekli aylığını almaktan vazgeçen ayrılırken kıdemi ödenir.
Kıdem tazminatına ilişkin merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
1-Kıdem tazminatı tavanı da memur, emekliye Temmuz zammıyla birlikte artacak mı?
Bu yıl için kıdem tazminatı tavanı 10 bin 848 lira olarak belirlendi. Ocak ayı ile birlikte alınacak en yüksek kıdem tazminatı 108 bin 486 lira oldu. Bu miktarı Hazine ve Maliye Bakanlığı her yıl memur maaş katsayılarına göre belirliyor. Bu tutar 30 Haziran'a kadar geçerli olacak. Çalışanın maaşı bu tutarın üzerinde de tazminat hesabında olsa belirlenen tavan miktar uygulanıyor.
2-Hamilelik, doğum nedeniyle istifa halinde tazminat ödenir mi?
Her iki nedenle işten ayrılma halinde, ücret artışında uyuşmazlık nedeniyle istifa durumunda tazminat hakkı doğmaz. Evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde sözleşmesini fesheden kadın çalışan ise kıdemini alabilir. Malullük aylığı almak için işten ayrılan ise kıdemini alabilir. Yaş dışındaki sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısını tamamlayan kendi isteğiyle ayrıldığında tazminat hakkı doğuyor.
3- Kıdem tazminatını almak çalışmaya engel mi?
Yaş dışındaki emeklilik şartları olan 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle kıdem tazminatına hak kazananlar aynı ya da başka işyerinden yeniden çalışabilir. Yargıtay'ın tazminatını alarak işten ayrılarak çalışmaya devam etmelerinin yasaklanamayacağı yönünde kararları bulunuyor.
4-Tazminat ödemesi için çıkış yapılması zorunlu mu?
Kıdem tazminatı sıfırlandıktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devamda yasal olarak bir engel bulunmuyor. Ancak kıdem tazminatı ödenebilmesi için işten çıkış ardından yeniden giriş işleminin yapılması gerekiyor. Çıkış işlemi gerçekleştirilmeden yapılan ödeme ücret olarak kabul edilir. Bu durumda da gelir vergisi kesintisine gidilir. Kıdem tazminatını alıp aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yeniden tazminata hak kazanabilmesi için haklı bir nedenle iş akdinin feshi, işverenin işten çıkarması ya da emekli olunması gerekiyor. Kendi isteğiyle ayrılan kıdem tazminatı talep edemez.
6-Sağlık raporu ile işten ayrıldığımda kıdem tazminatı alabilir miyim?
İşyeri ve iş ortamı sağlığınızın bozulmasına neden oluyorsa işverenle konuşarak kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilirsiniz. İşverenin kabul etmemesi durumunda sağlık nedeniyle işe devam edemeyeceğinize yönelik sağlık raporu alıp bunu da işverene sunarak tazminatınızı alabilirsiniz. Çalışanın sağlığının o işyerinde çalışmaya elverişli olmadığına dair iddiasının sağlık raporu ile kanıtlaması zorunluluğu bulunuyor.
7-Borçlandığım askerlik süresi için de kıdem tazminatı ödenir mi?
Kamu kurum, kuruluşlarında çalışırken borçlanılan askerlik dönemi emeklilik halinde kıdem süresine ilave edilir. Özel sektörden emekli olanlara ise askerlik süresi için kıdem tazminatı ödenmiyor. Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı ve ikramiye ödenmiyor.
8-Kıdeme hak kazanmak için emekli olmak zorunlu mu?
Çalışan emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda yaşı beklemeden de kıdem tazminatı alabilir. Buna göre 15 yıl çalışan ve 3 bin 600 prim gün sayısını dolduranlar kıdem tazminatı talep edebilir. Bunun için de ilk sigortalı olunan tarihin 8 Eylül 1999'dan önce olması gerekiyor. Emeklilik dışında, işverenin çalışanı işten çıkarması, askerlik durumu, kadınlarda evlilik halinde kıdem tazminatı ödenir.
9-İşveren isterse tavanın üzerinde tazminat ödeyebilir mi?
İşverenin istemesi durumunda kıdem tazminatı tavan miktarı üzerinde ödeme yapmasında bir engel bulunmuyor. Kıdem tazminatının tavana kadar olan kısmı için sadece damga vergisi kesintisi yapılıyor. İşverenler tavan tutarın üzerindeki kısım için kıdem tazminatı ödemeye zorlanamaz.
10- Kıdem tazminatı üzerinden vergi kesintisi yapılıyor mu?
Normal koşullarda kıdem tazminatı damga vergisi haricinde bir vergiye tabi tutulmuyor. Çalışan tavan miktar üzerinden aldığında yalnızca damga vergisi (binde 8) ödeniyor. Ancak tavan miktar üzerinde bir ödeme yapıldığında aşan kısım kıdem tazminatı niteliği taşımadığı için gelir vergisi ödeniyor. Gelir vergisi kıdem tazminatının tamamı değil yalnızca aşan kısım için söz konusu oluyor.
