Emeklilikte yaşa takılanlar yasal düzenlemeyi beklerken, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortasız çalıştıkları için kapsama giremeyecek olanlar çözüm arıyor. Bu tarihten önce sigortasız çalışanlar SGK'ya başvurarak ilk işe giriş tarihinin fiilen çalıştığı tarihin olması gerektiğini belirterek sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesini talep edebilir. Olumlu yanıt alınmazsa hizmet tespit devası açılabilir. Sigorta primleri faiziyle ödenebilir.
Hizmet tespit davası için beş yıllık zaman aşımı süresi bulunmasına karşın SGK kayıtlarında "Bordro, sigortalı hesap fişi, bildirge" gibi belgeleri olması halinde hak düşürücü süre işletilmiyor. Ayrıca, sigortasız çalıştırıldığı işyerinde ara vermeden sonrasında da sigortası yaptırılarak çalıştırılanlar hizmet tespiti davası açabilir. Bu durumda yazılı belgesi olmayanlar tanık gösterebilir. İşyerinde kendisi adına düzenlenen ödeme makbuzu, nöbet çizelgesi gibi belgeler de kanıt olarak sunulabilir.
EYT'de borçlanma hakkı tanınmazsa yatırdığım parayı geri alabilir miyim?
Doğum, askerlik borçlanmasıyla eksik primler tamamlanabilir. EYT için kritik tarih olan Eylül 1999 öncesi askerlik yapanlar sigorta başlangıç tarihini öne çekebilir. EYT kapsamında borçlanma hakkı verilip verilmeyeceği yasal düzenleme Meclis'e geldiğinde netlik kazanacak. EYT düzenlemesi öncesi borçlanma yapanlar yasal düzenleme sonrası borçlanma hakkı olmazsa yatırdığı parayı geri alabilir. Emekli aylığı bağlanmadan önce borçlanma bedellerinin iadesi talep edilebilir.
Hizmet tespit davası kaç ayda sonuçlanır, arabuluculuğa tabi mi?
İŞ Kanunu'nda öngörülen zorunlu arabuluculuk kapsamı dışında bulunuyor. Hizmet tespit davası açmadan önce arabulucuya başvurma zorunluluğu bulunmuyor. Bu davada sonuç kesinleşmeden icra edilemeyen kararlardır. Muhakeme usulüne göre yaklaşık iki ayda sonuçlanıyor.
İşe başlangıç tarihim Ocak 1999 olmasına karşın sigorta girişim aynı yılın aralık ayında yapıldı. EYT'den yararlanmak için ne yapmalıyım?
Bu sürenin sigortaya dahil edilmesi için hizmet tespiti davası açılması gerekiyor. Kanuna göre hizmet tespit devasının işten çıkış yapılan yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekiyor. Ancak, bu sürenin aranmadığı durumlar da söz konusu. Bordro, bildirge, sigortalı hesap fişi gibi belgelerden birinin mahkemeye sunulması durumunda hak düşürücü süre işlemez. İşyerinde düzenlenen ödeme makbuzu, nöbet çizelgesi de kanıt olarak kabul ediyor. Sigortasız çalıştığı işyerinde ara vermeden devam edip sigortası yapılanlar hizmet davası açarak bu dönemi sigortasına ekletebilir. O tarihte çalıştığını yazılı olarak kanıtlayamayanlar tanık gösterebilir.
Hizmet tespit davası hangi durumlarda açılabilir, mirasçıları da bu haktan yararlanabilir mi?
Çalışma sürelerinin işveren tarafından SGK'ya bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi durumunda çalışan hizmet tespit davası açabilir. Hizmetin davacı çalışan tarafından sigortasız olarak görülmüş olması ve bu durumun SGK tarafından daha önce tespit edilmemiş olması gerekiyor. Hizmet tespit davasını kişinin kendisi veya vefat durumunda mirasçıları açabilir. Hizmet tespitine konu işyerinde hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde mahkemeye başvurulabilir. Aynı iş yerinde birden fazla giriş çıkış yapanların dava açma süresi de işten ilk ayrıldıkları tarihte başlar. Sigortalının vefatı durumunda mirasçılar sigortalının ölüm tarihinden itibaren dava açabilir.
Dava çalışan lehine sonuçlanırsa sigorta primini işveren mi SGK mı yatırıyor?
Davanın kişi lehine sonuçlanması durumunda, talep edilen yıllar içindeki sigorta primleri işveren tarafından ödenir. Sigorta primleriyle birlikte bu süre içinde geçen yasal faiz de işverence karşılanır.
Sigorta müfettişlerince hak düşürücü süre işletiliyor mu?
Beş
yıllık hak düşürücü sürenin ne zaman başlayacağı özel durumlara göre değişiyor. Yönetmelikte yer alan belgelerin verilmesi durumunda olduğu gibi çalışmaların sigorta müfettiş raporuyla saptanması halinde de hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemez.
Sigortasız çalıştığımı bordro dışından nasıl kanıtlarım?
Hızmet tespitinde dava açmakla birlikte öne sürülen tarihte çalışıldığının kanıtlanması gerekiyor. Sigorta primleri bordrosu, hesap fişinin yanı sıra aynı dönemde çalışılan ve işveren resmi kayıtlarındaki başka çalışan tanık olarak gösterilebilir. İşverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na verdiği bordrolarda yer alanlardan tanık gösterilebilir. Ayrıca komşu işyerinde sigortalı çalışan da tanık olarak dinlenebilir.
Sigortasız çalışılan yıllar için dava süreci nasıl işliyor?
Örneğin bir işyerinde 2 yıl sigortasız çalıştıktan sonra işten çıkarılan personel için beş yıllık hak düşürücü süre işten ayrıldığı günden itibaren başlar. Diğer yandan 2 yıl sigortasız çalıştırıldıktan sonra sigortası yapılıp 10 yıl daha çalıştırılan kişi 2021 tarihinde işten çıktıysa, 2026 yılının sonuna kadar sigortasız çalıştırıldığı dönem için dava açabilir. Kesintisiz çalışmanın bittiği yılın sonu başlangıç kabul ediliyor.
