SORU: Gizlilik dereceli birimlerde görev yapacak personele arşiv araştırması yapılması zorunlu mu?
CEVAP: 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun 3 üncü maddesinde, "(1) Arşiv araştırması, statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında yapılır. (2) Kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları hâlinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri, özel kanunları uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır." hükmü yer almaktadır. Diğer taraftan, 3/6/2022 tarihli ve 31855 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmeliğin; 1 inci maddesinde, "(1) Bu Yönetmeliğin amacı, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğinin, iç ve dış menfaatlerinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgeler ile gizlilik dereceli birim ve kısımların tespitine, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasına ve değerlendirme komisyonlarının çalışmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemektir." hükmü, 9 uncu maddesinde ise, "(1) Statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında arşiv araştırması yapılır. (2) Aşağıda belirtilenler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır: a) Kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim ve kısımlarında çalıştırılacak kamu personeli. b) Milli Savunma Bakanlığı teşkilatında çalıştırılacak kamu personeli. c) Genelkurmay Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli. ç) Emniyet Genel Müdürlüğünde çalıştırılacak kamu personeli. d) Jandarma Genel Komutanlığında çalıştırılacak kamu personeli. e) Sahil Güvenlik Komutanlığında çalıştırılacak kamu personeli. f) Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli. 2 g) Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel. ğ) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler. h) Üst kademe kamu yöneticileri. ı) Özel kanunları gereğince güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler. i) Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis ve hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler" hükmü bulunmaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinin değerlendirmesinden statüsü ne olursa olsun ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak personelin, gizlilik dereceli birim ve kısımlarda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılarak, diğer birimlerde ise arşiv araştırmasının yapılarak göreve başlatılacağı, görevdeki personelin de gizlilik dereceli birim veya kısımlarda görevlendirilmesinin düşünülmesi halinde güvenlik soruşturmasının yapılarak göreve başlatılması gerektiği değerlendirilmektedir.
