Bağışıklık sistemi koronavirüsle mücadelede en önemli silah olarak değerlendirilirken zaman zaman aleyhe döndüğü durumlar söz konusu olabiliyor. Sitokin fırtınası olarak adlandırılan bu durum da bağışıklık sisteminin yaratacağı zararların başında geliyor. Bu durumla ilgili değerlendirmeler sürerken pek çok vatandaş sitokin fırtınası nedir, tedavisi var mı, sitokin ne demek gibi soruların yanıtını araştırıyor. İşte Covid 19'da Sitokin fırtınası kaçıncı gün ortaya çıkar ve nasıl önlenir gibi soruların yanıtı ve merak edilen diğer detaylar.
SİTOKİN FIRTINASI NEDİR, NASIL OLUŞUR?
Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Ümit Savaşçı AA muhabirine yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi: "Vücudun bağışıklığı yabancı proteinleri görür ve uyarılarak bunları yok etmeye çalışır. Eğer bunlara normal dozda bir yanıt veriyorsa onu yok eder. Bazen doğal bağışıklık yok edemez, o zaman onlara özgü birtakım silahlar üretir. Biz bunlara sitokin adını veriyoruz." Savaşçı, özellikle ağır seyreden akut solunum yolu problemi yaşayan Kovid-19 hastalarında aniden ve çok yüksek miktarlarda proinflamatuar sitokinlerin salınımının gözlemlendiğini ve bu duruma "sitokin fırtınası" adı verildiğini aktardı.
SİTOKİN FIRTINASININ ZARARLRI NELER?
"Bu sitokinler kontrol edilmek zorundadır. Bunlar eğer kontrolsüz salgılanırsa bu sefer aşırı reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Bunlar aşırı ve kontrolsüz şekilde salındığında, etrafında ne varsa yıkıp çevredeki sağlam hücreleri de öldürür. Bağışıklık sisteminiz tamamen kendi dokularınızı yok etmeye başlıyor. Bu durdurulamaz sel, bir felaket gibi kendini kötü bir noktaya götürüyor. Bu durum ölüm ve yıkıcı hasarların artışına neden olmaktadır.
Tedaviye rağmen düşmeyen ateş, akciğer hasarının artışı ve laboratuvar değerlerinde bozukluk durumunda 'sitokin fırtınası' tanısı konulur. Sitokin fırtınasının tedavisine yönelik başarılı yaklaşımların, ağır Kovid-19 hastalarının iyileşmesinde ve yaşamasında çok önemli olacağı düşünülmektedir. Kortikosteroid ve tosilizumab gibi ilaçların kullanılmasıyla bir umut olarak bu yıkıcı fırtına durdurulmaya çalışılmaktadır."
SİTOKİN NE DEMEK?
Sitokin, hayvan ve bitki hücrelerince üretilen, hücrelerin birbirleriyle iletişimini sağlayan protein ve peptidlerin bir grubudur. Hücre yüzeyi sitokin reseptörleri aracılığıyla görevlerini yaparlar. Yangı (enflamasyon) ve bağışıklık reaksiyonlarında, aktif lenfositler, makrofajlar, endotel, epitel ve konnektif dokular tarafından oluşturulurlar. Salınımları geçicidir. Sitokinler, hücrelerdeki reseptörlere bağlanarak hücre çoğalmasını uyarırlar.
Bağışıklık sistemi bir patojenle savaşırken, sitokinler, T hücresi ve makrofajlar gibi bağışıklık sistemi hücrelerini sinyal verir ve enfeksiyon bölgesine gitmelerini sağlarlar. Uygulamada, sitokinler daha fazla sitokin üretmeleri için onları uyararak bu hücreleri etkinleştirir.
SİTOKİN FIRTINASI NE DEMEK?
Hipersitokinemi olarak da adlandırılan "sitokin fırtınası" teriminin ilk belgelenmiş kullanımı, graft-versus-host hastalığını tartışan 1993 tarihli bir makalede ortaya çıkar. Bununla birlikte, 2000 yılından bu yana, çeşitli bulaşıcı hastalıklarda sitokin fırtınalarına atıfta bulunulmaktadır. Bu nedenle bu terim en yaygın olarak bağışıklık sistemi tarafından kontrol edilemeyen bir inflamatuar yanıtı tanımlamak için kullanılır.
SİTOKİN FIRTINASI COVİD-19'DA KAÇINCI GÜN ORTAYA ÇIKAR?
Covid-19'da sitonik fırtınası genellikle hastalığın 7. ya da 8. günlerinde ortaya çıkmaktadır. Bu günlerde hastanın durumu sitokin fırtınası seyrine göre ya daha kötüleşerek yoğun bakım sürecine girer ya da iyileşme göstererek olumlu bir şekilde ilerler.
Son araştırmalar, COVID-19 tanısı ile çoklu organ disfonksiyon sendromu (MODS) arasında 5-7 günlük kritik bir süre olduğunu bulmuştur. Hastaların yaklaşık %80'i bu süreden sonra iyileşme eğilimindeyken, hastaların yaklaşık %20'si şiddetli pnömoni yaşayacak ve yaklaşık %2'si sonunda bu virüse yenik düşebilir.
SİTOKİN FIRTINASI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Genel olarak, akut enflamasyon da dahil olmak üzere ana belirtileri kızarıklık, tümör ya da şişmedir. Enflamasyonun nerede meydana geldiğine bakılmaksızın, plazma proteinlerinin ve lökositlerin yaralanma bölgelerine ulaşmasına izin vermek için artan kan akışı tipik olarak bu semptomlara yol açar. Bir sitokin fırtınası sırasında, normalden çok daha yüksek bir oranda çeşitli inflamatuar sitokinler üretilir. Sitokinlerin bu aşırı üretimi, diğer bağışıklık hücreleri üzerinde pozitif geri beslemenin oluşmasına neden olur, bu da organ hasarına yol açabilecek yaralanma bölgesine daha fazla bağışıklık hücresinin alınmasına izin verir.
COVID-19'DA SİTOKİN FIRTINASI TEDAVİSİ VAR MI?
COVID-19'daki sitokin fırtınasını tedavi etmek için çok çeşitli anti-inflamatuar tedaviler araştırılmaktadır. Araştırmacılar, sitokin fırtınasının COVID-19 için pozitif test eden bireyler üzerindeki zararlı etkilerini doğrudan azaltmak için sitokin fırtınası teşhisi sırasında immünoterapinin uygulanmasını tavsiye ettiler.
Bu tedavi seçeneklerinin COVID-19'un neden olduğu sitokin fırtınasını başarılı bir şekilde inhibe etme yeteneğini tam olarak değerlendirmek için daha fazla klinik çalışmaya ihtiyaç vardır.
