Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı Haydar Aliyev vefatının üzerinden 20 yıl geçti. Azerbaycan ise Aliyev vefat yıl dönümü dolayısıyla 2023 yılını "Haydar Aliyev Yılı" ilan etti. Görevde olduğu süre boyunca Azerbaycanlıların sevgisini kazanan Aliyev'e halk ulusal lider anlamına gelen "Umummilli lider" yani "Ulu önder" unvanını da verdi. Aliyev'in hayatı ise hem Sovyetler Birliği'ne (SSCB) bağlı olunan dönem de hem de bağımsızlık döneminde hep mücadeleyle geçti. Aliyev, 100 yıl önce 10 Mayıs 1923`te Azerbaycan`a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti`nde dünyaya geldi. Eğitimine Nahçıvan'da başlayan Aliyev, 16 yaşına geldiğinde ise Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulu'ndan mezun oldu. Üniversiteye gitmek için Azerbaycan Sanayi Enstitüsü Mimarlık Fakültesine kayıt yaptıran Aliyev eğitimine 2. Dünya Savaşı`nın çıkması nedeniyle ara vermek zorunda kaldı. Çalışma hayatına atılan Aliyev, 1941-1944 yıllarında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti İçişleri Komiserliği Gizli Arşiv Dairesi'nin müdürü oldu. Ayrıca Nahçıvan Halk Komiserliği Konseyinde şube müdürlüğü de yaptı. 21 yaşındaki genç Aliyev, analiz gücü sayesinde hemen dikkat çekti.
ANALİZ YETENEĞİ SAYESİNDE KGB'DE ÇALIŞTI
SSCB Devlet Güvenlik Komitesinde (KGB) işe alındı. Uzun yıllar burada çalışan Aliyev, 1967 yılında 44 yaşında Azerbaycan KGB`si Başkanı olarak atandı ayrıca tümgeneral rütbesi elde etti. İki yıl sonra siyasete adım atan Aliyev, Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi Genel Sekreteri seçildikten sonra 1982 yılına kadar Azerbaycan`ı yönetti. Aynı yıl Moskova'ya davet edilen Aliyev, SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine seçildi. SSCB yönetiminde söz sahibi 19 kişiden biri olan Aliyev, SSCB Bakanlar Konseyi Başkanı Birinci Yardımcısı görevine atandı. 1987 yılına gelindiğinde ise SSCB Sekreteri Mihail Gorbaçov`un yürüttüğü politikalara itirazlarını daha sesli hale getiren Aliyev, aynı yıl istifasını sundu. Üç yıl sonra ise Azerbaycan'da dönüş yaptı. SSCB'nin 1990 yılındaki dağılma sürecinde aktif siyasete yeniden başlayan Aliyev, 1990 yılında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hem de Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti milletvekili seçilmeyi başardı.
DAĞLIK KARABAĞ KIRILMA NOKTALARINDAN BİRİ OLDU
Aliyev, Ermenilerin Dağlık Karabağ'da hak ve toprak talebine üzerine SSCB'nin politikalarını beğenmedi ve itirazını daha iyi gösterebilmek için 1991`de Komünist Partiden istifa etti. İstifası sonrasında parlamento niteliğindeki Nahçıvan Yüksek Konseyi Başkanı seçilirken, Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkan Yardımcısı da oldu. SSCB'nin dağılma sürecinde Azerbaycan da bağımsızlığını ilan eden ülkelerden biri olunca 21 Kasım 1992 yılında Yeni Azerbaycan Partisi'ni kurdu. 3 Ekim 1993 yılında Azerbaycan'da yapılan seçimleri kazanan Aliyev ülkenin üçüncü cumhurbaşkanı olarak 10 yıl boyunca cumhurbaşkanlığı görevini sürdürdü. Azerbaycan toprakları olan Dağlık Karabağ 1991 yılında başlayan savaş nedeniyle ilk işi orduyu güçlendirmek oldu. Böylece Ermenistan'ın saldırıları önlenmeye çalışıldı. 4-5 Mayıs 1994 ise Bişkek`te Azerbaycan ile Ermenistan arasında ateşkes protokolü imzalandı. Ülkenin istikrarı için çeşitli adımlar atan Aliyev, ekonomik kalkınmanın temelini attı. Azeri petrolünün dünya pazarına çıkartılmasını sağladı. Beş yıllık cumhurbaşkanı görevinden sonra 11 Ekim 1998`de yeniden seçilen Aliyev, görevde olduğu süre boyunca birçok siyasi, ekonomik olayda önemli bir rol oynadı.
ADAYLIĞINI OĞLU İÇİN GERİ ÇEKTİ
10 yıl boyunca cumhurbaşkanlığı görevini sürdüren ve ülkesine istikrar ve ekonomik kalkınma kapılarını açan Aliyev, 15 Ekim 2003`te yapılan seçimlerde de aday oldu. Ancak sağlık sorunları sebebiyle adaylığını oğlu İlham Aliyev lehine geri çekti. Aliyev, 12 Aralık 2003`te tedavi gördüğü ABD`de hayatını kaybederken, 15 Aralık`ta Bakü`deki Fahri Hiyaban`da defnedildi. Oğlu İlham Aliyev hâlâ Azerbaycan'da Cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürüyor. İlham Aliyev, babasının Dağlık Karabağ hayalini gerçekleştirerek işgal altındaki toprakları Azerbaycan'a katmayı başardı.
