Anayasa... Sistemin... Yasaların temel taşıdır... Anasıdır... Babasıdır. Anayasa... Geniş bir katılımla... Toplumsal uzlaşmayla yapılır.
Silahların gölgesinde Anayasa yapılmaz.
Tank sesleri gürültüsünde Anayasa oylanmaz.
1961 Anayasası... 1982 Anayasası... Darbe eseridir.
Atatürk'ün modern ve demokratik Türkiye'sinin 21'inci yüzyılda darbe Anayasası ile yönetilmesi, siyaset yapanlar için büyük eksikliktir.
***
EY TÜRKİYE! DÜNÜ UNUTMA
Tarih... 9 Temmuz 1961... Darbe Anayasası için referandum yapıldı.
Kampanya/propaganda süreci... 22 Haziran-5 Temmuz.
Devlet destekli bir kampanya yürütüldü.
Anayasa'yı eleştirmek... Ret (kırmızı) oyu istemek... Yasak... Suç.
CHP... Anayasa'yı destekleyen diğer iki partiyle birlikte... Sivas'ta ortak miting yaptı.
***
BANDOLU... MEHTERLİ KAMPANYA
Tarih... 27 Haziran 1961.
İstanbul'da... Valilikte... Toplantı yapıldı... Bazı kararlar alındı:
- Anayasa kampanyası sürecinde... Folklor ekipleri, mehter takımı ve 60'ıncı Tümen Bandosu, İstanbul'un çeşitli yerlerinde gösteriler yapacaklardır.
Yassıada'da... Bir dönemin siyasi iktidarı... Cumhurbaşkanı... Başbakanı... Bakanları... Milletvekilleri... Can derdinde.
Darbeci... Destekçisi... Anayasacısı ise... Folklorlu, bandolu, mehterli gösterinin seyircisi.
***
KARAR
Cumhuriyet Halk Partisi, Parti Meclisi toplandı... İsmet İnönü başkanlığında... 12 Haziran 1961.
Toplantı sonunda, CHP'nin kararı açıklandı.
"Anayasa'ya evet."
Toplantıda bir karar daha alındı:
- Bir CHP heyeti, Çorum'dan Rize'ye kadar... 8 ilde... Anayasa'yı tanıtma gezisine çıkacaktır.
***
'GÖZLERİME BAK...'
Uzun sözün kısası... 1961 Anayasa referandumu seçim kampanyası... Cumhuriyet Halk Partisi ile Adalet Partisi yarışına döndü.
Fakat... Öyle bir yarış/kampanya ki...
CHP'li... Özgür... Aklına geleni söylüyor... Evet oyu istiyor.
AP'li... Vatandaşa sadece, "Gözlerime bak, ne dediğimi anlarsın" diyebiliyor... Ret oyu istemek suç.
***
DİYANET BİLE DEVREDE
Tarih... 1 Temmuz 1961... Darbe Anayasasına destek çağrısı.
Sözlü değil... Yazılı çağrı.
Çağrıyı yapan ise... Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı.
Şaka gibi değil mi... Ama gerçeğin ta kendisi.
***
LİDER... 'HAYDİ SAHAYA' DEDİ
Cemal Gürsel... Orgeneral... 27 Mayıs 1960 darbesinin lideri... Milli Birlik Komitesi Başkanı... Devlet Başkanı.
Bir açıklama yaptı... 14 Haziran 1961.
- Milli Birlik Komitesi üyeleri hazırlanacak bir program kapsamında tüm ülkeyi dolaşacaklar ve evet kampanyası yapacaklardır.
***
TAKSİM'DE 'EVET' MİTİNGİ
İstanbul... Taksim... CHP'nin "Anayasa'ya Evet" mitingi.
3 Temmuz 1961...
Kürsüde konuşan... CHP Genel Başkanı İsmet İnönü.
Konuşmanın özeti:
- Anayasa'ya evet oyu vereceksiniz... Söz mü?
Kalabalık... O dönemin gazete haberlerine göre... 40 bin kişi.
***
BASKIYA BOYUN EĞMEYENLER
Cumhuriyet döneminin ilk referandumu... 1961 Anayasa Referandumu.
3 siyasi partinin desteklediği bir devlet kampanyası.
3 parti... Cumhuriyet Halk Partisi... Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi... Yeni Türkiye Partisi.
Demokrat Parti, çoktan kapatılmış... Adnan Menderes ve arkadaşları Yassıada'da.
DP'nin yerine kurulan Adalet Partisi'nin ise sesi kısık... Cılız... Anayasa için ret oyu kampanyası yapması zaten suç.
Ve... Bu şartlarda sonuç...
Evet... Bütün baskılara rağmen... Evet... Yüzde 62.
Ret... Sessizliğin tepkisi... Yüzde 38.
11 ilin... Kütahya, Samsun, Aydın, Bolu, Bursa, Çorum, Denizli, İzmir, Manisa, Zonguldak ve Sakarya'nın kararı... Kırmızı oy... Hayır.
***
KADER
Kenan Evren, il il dolaştı... Mitingler yaptı... Devlet mitingi.
Anayasa'ya evet oyu istedi.
Dünü karaladı... Suçladı... "Eskiye rağbet olsa bitpazarına nur yağardı" dedi.
Kaderin tecellisi... Eskiler... Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan, Bülent Ecevit darbeden sonra Başbakan oldular.
Demirel... Çankaya'ya çıktı.
***
REFERANDUM 1982
Gelelim... Mevcut... Ve yamalı bohçaya dönen 1982 Anayasası için yapılan referanduma.
Hepsi de birer karizma olan 4 liderin... Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan, Alparslan Türkeş'in ağızları mühürlü.
Darbenin lideri Orgeneral Kenan Evren içinse... Atış serbest.
Anayasa'ya "hayır" oyu istemek... Büyük suç... Vatana ihanet.
"Evet" demekse... Vatan görevi... Demokrasiye hizmet(!)... Ha 1961 kampanyası ha 1982 kampanyası... Al birini vur ötekine.
***
BURDUR
Referandumun yapıldığı tarihte... 1982'de... Kenan Evren, 65 yaşındaydı.
Ama... Kampanyada öyle bir performans sergiledi ki... İnanılır gibi değil.
Şehir şehir dolaştı... Meydan mitingleri yaptı.
Hatta... Bazı günlerde... İki şehirde konuştuğu oldu.
Örnek... 1 Ekim 1982... Darbenin lideri Evren Paşa, önce Burdur'da:
Birtakım menfi düşünceli kişiler bayram tebriklerinin arkasına, "Anayasa'ya hayır deyin" yazıyorlar.
Bunları bize gönderin ki, anarşistlerle mücadele ettiğimiz gibi bunlarla da mücadele edelim.
***
ISPARTA
Aynı gün... 1 Ekim 1982... Kenan Evren, Burdur'dan komşu şehre geçti... Isparta'ya... Süleyman Demirel'in memleketine.
Konuşması uzun.
Tek cümlesini yazalım, yeter:
- "Anayasa'ya hayır deyin" diyenlerden bir kısmı bu memleketi parçalamak, bölmek ve dış güçlere satmak isteyenlerdir... Bunu iyi bilesiniz.
***
SANDIK BAŞI OYUNLARI
Referandum... Gizli oy açık tasnif... Sorun yok.
Bazı sandıklarda, beyaz oy... Evet oyu, çok mu çok.
Kırmızı oy ise az... Yeterli değil.
Sandığa giden seçmen ret oyu kullanacak... Kullanamıyor... Zira... Kırmızı oy pusulası bulamıyor. Bu da şaka değil... Darbe referandumu gerçeği.
***
DERİN TARİH NOTLARI
Bitmedi... Anayasa konusu öyle derin ki... Darbelerden demokrasiye... Dünden bugüne... Anlatılacak o kadar çok şey var ki... Televizyon dizisi gibi... Arkası yarın.
